Aktivisti i gjelbër serb që bashkë-hartoi deklaratën kundër shfrytëzimit të litiumit tani ka frikë për sigurinë e jetës së tij.

Wkur Aleksandar Matkoviç mori mesazhin e parë që kërcënonte jetën e tij, dhe mendoi se ishte një shaka. Teksti, i dërguar në llogarinë e tij në Telegram pak pas mesnatës së 14 gushtit thoshte: “Do të të ndjekim derisa të zhdukesh, llum”.

Matković është një nga aktivistët që kanë qenë në ballë të protestave të përhapura kundër planeve për të ndërtuar një minierë masive litium në Serbi. Ai tha: “Në fillim mendova se dikush po bënte shaka, por gjatë mëngjesit mora një mesazh tjetër, duke thënë se si po shkon lufta kundër Rio Tonto? nga një profil tjetër që nuk e njihja, dhe aplikacioni shfaqi distancën e dërguesit vetëm 500 [metra] larg.”

Matković jeton në Beograd dhe referenca për Rio Tinto, miniera e planifikuar e litiumit prej 2.4 miliardë dollarësh që në luginën e Jadarit të Serbisë kishte shkaktuar protesta të mëdha katër ditë më parë, vetëm sa e rriti ndjenjën e tij të alarmit.

“Kur pashë distancën, mendova, 'çfarë dreqin po ndodh?' Ideja se dikush mund të më ndiqte ishte rrënqethëse, kështu që kontaktova me avokatin tim dhe rreth një orë më vonë mora një mesazh të tretë. Këtë herë ishte super serioze.”

Mesazhi i tretë, i shkruar në gjermanisht të ngatërruar, thoshte: “Ne dimë për marrëdhëniet tuaja me krerët e revoltës. Ne e dimë se gjithçka buron nga ju. Edhe nëse silleni në mënyrë famëkeqe dhe më pas zhdukeni diku, ne do t'ju ndjekim. Ne do t'ju gjurmojmë dhe nuk mund të kërkoni as ndihmën e policisë sepse e dini mirë që nuk mundeni, më besoni. Qëndroni larg dritës së publikut për një kohë, nëse doni të vazhdoni të shkruani dhe të merrni frymë. Silluni në mënyrë të përsosur në rrjetet sociale. Duhet të kuptosh se duhet të kesh frikë për veten dhe për vëllain tënd të vogël.”

Në atë moment, Matkoviç ia raportoi kërcënimet policisë së Beogradit, e cila tani është duke hetuar, sipas korrespondencës së parë nga Guardian së bashku me tekstet kërcënuese.

Çështjet e shpejta në lojë janë komplekse dhe kanë implikime, që shtrihen shumë përtej zyrës së prokurorit publik të Beogradit.

Fushata kundër minierave të litiumit në Serbi është kthyer në një shufër rrufeje për ankesat sociale, duke mobilizuar dhjetëra mijëra njerëz për disa vite, duke përfshirë ultra-nacionalistë të zemëruar për integrimin ekonomik me perëndimin, ambientalistët, të majtët dhe fshatarët të frikësuar se ujërat e tyre nëntokësore do të jenë të helmuar.

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, paraajmëroi javën e kaluar se kjo forcë opozitare po planifikonte një "revolucion me ngjyra" ballkanike.

Ish-kombi jugosllav ka depozita të mëdha litiumi, të cilat janë kritike për bateritë që përdoren për të fuqizuar automjetet elektrike. BE-ja këtë vit lëvizi për të siguruar që të paktën 10% e mineraleve kritike, si litiumi, që i nevojiten të  nxirren në Evropë deri në vitin 2030.

Muajin e kaluar Gjykata Kushtetuese serbe rrëzoi një vendim të mëparshëm që kishte bllokuar projektin e minierave të Jadarit. Brenda pak ditësh kancelari gjerman, Olaf Scholz, vizitoi Beogradin për të nënshkruar një memorandum mirëkuptimi me qeverinë serbe në emër të BE-së, për të sjellë lëndët e para kritike të vendit në zinxhirin e furnizimit të Evropës.

Matković, një aktivist i gjelbër që bashkë-hartoi deklaratën e Jadarit kundër shfrytëzimit të litiumit, thotë se marrëveshje të tilla do ta lidhin Serbinë në një marrëdhënie ‘neokoloniale’ me Evropën. Pak ditë para kërcënimeve me vdekje që mori, ai botoi një letër të hapur në gazetën opozitare Danas, duke argumentuar për forma alternative të transportit të gjelbër.

Nga ana e tij, Rio Tinto dënoi çdo kërcënim për dhunë ndaj Matkoviçit. Një deklaratë e kompanisë tha: "Rio Tinto dënon fuqishëm çdo kërcënim të drejtpërdrejtë ose të nënkuptuar të dhunës, në internet ose gjetkë, kundër atyre që marrin pjesë në debatin rreth projektit Jadar".

Deklarata nga Rio Tinto, një shumëkombëshe britaniko-australiane, tha se kompania "dënon gjithashtu në termat më të ashpër frikësimin dhe kërcënimet me të cilat janë përballur punonjësit tanë dhe familjet e tyre në Serbi’.

Matkoviç nuk po rrezikon. Ai ka ndërmarrë hapa për të mbrojtur sigurinë e tij dhe të familjes duke përfshirë, potencialisht, kërkimin e mbrojtjes në ambasadën e një vendi tjetër evropian në Beograd. Ai do të kërkojë gjithashtu ndërhyrje nga raportuesi i posaçëm i OKB-së për mbrojtësit e mjedisit.

“Që nga 14 gushti, ditët e mia kanë qenë një përzierje e paqëndrueshme e rutinës dhe kaosit të plotë,” tha ai. “Si mund të ndodhë që ndonjë nga këto të jetë pjesë përbërëse e strategjisë sonë për zbutjen e ndryshimeve klimatike? Çfarë lloj tranzicioni i gjelbër është ai që duam, nëse duhet të vrasim njerëz për ta arritur atë?”/ The Guardian.