Grupet e të drejtave të njeriut dhe Kombet e Bashkuara po përdorin dy-vjetorin e së shtunës të një raporti historic të OKB-së për të bërë thirrje për veprim, mbi dokumentin që thoshte se Kina mund të ketë kryer krime kundër njerëzimit në rajonin e Xinjiang.

Komisionerja e Lartë e OKB-së për të Drejtat e Njeriut, Michelle Bachelet publikoi raportin më 31 gusht 2022, vetëm pak minuta para përfundimit të mandatit të saj katërvjeçar.

Në atë kohë, Yalkun Uluyol ishte i mbushur me shpresë për babanë e tij, që ishte zhdukur në vitin 2018.

Por në vend të kësaj, ai më vonë mori lajmin se babai i tij ishte dënuar me 16 vjet në një burg në Xinjiang, në një lëvizje që Uluyol beson se ishte e lidhur me identitetin e tij si ujgur - një grup kryesisht myslimanësh të cilëve grupet e të drejtave dhe qeveria amerikane thonë se i nënshtrohen shtypjeve, e përhapur nga gjërësisht nga Pekini.

"Isha shumë i lumtur kur doli raporti. Por tani më duket se po, keni lëshuar një raport, por çfarë?, jeta ime nuk është bërë më mirë. Përkundrazi, ka qenë më keq," i tha 30-vjeçari, Reuters të premten, i cili jeton në Stamboll.

Kina ka mohuar me forcë çdo abuzim në Xinjiiang dhe ka lëshuar një përgjigje prej 131 faqesh ndaj raportit që mbron të dhënat e saj. Zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme, Lin Jian tha këtë javë se Kina mbron plotësisht të drejtat e të gjitha grupeve etnike.

Uluyol është pjesë e një kori në rritje të avokatëve të të drejtave të njeriut të frustruar nga ajo që ata thonë se është një dështim i Kinës për të zbatuar rekomandimet e raportit të OKB-së, duke përfshirë një thirrje për hapa të menjëhershëm për lirimin e të arrestuarve arbitrarisht në kampet dhe burgjet e Xinjiang.

Në dorën e Rastislav Pucovskit janë kokrrat e sojës të rrudhura në madhësinë e kokrrave të piperit.

Ai dhe të tjerët po i kërkojnë Komisionerit të Lartë të Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut, Volker Turk, të rrisë presionin ndaj Kinës pas muajsh shkëmbimesh të detajuara me Pekinin mbi rekordin e saj.

"Të thuash 'ne po angazhohemi me Kinën' nuk ka mjaftuar," tha Uluyol, i cili gjithashtu postoi shqetësimet e tij në X.

Avokati i shquar i të drejtave Kenneth Roth ishte më i zjarrtë, duke e quajtur qasjen e Turkut ndaj Kinës ‘të ndrotjur’.

Raporti i vitit 2022 tha se shtrirja e ndalimit arbitrar dhe diskriminues të ujgurëve dhe myslimanëve të tjerë në rajonin perëndimor të Xinjiang, mund të jetë një krim ndërkombëtar.

Turk, një ish-avokat që u bë Komisioner i Lartë pas publikimit të raportit, tha në atë kohë që i qëndroi pranë dokumentit. Që atëherë, ai vazhdimisht ka bërë thirrje për veprim nga Kina.

Këtë javë zyra e tij tha se "shumë ligje dhe politika problematike mbeten në fuqi" në Xinjiang dhe u kërkoi autoriteteve të ndërmarrin një rishikim të plotë.

"Ka shumë për të dëshiruar, prandaj ne duhet të vazhdojmë të punojmë me ta, të angazhohemi, të shohim se ku mund të kemi një përparim," u tha gazetarëve zëdhënësja e OKB-së për të Drejtat e Njeriut, Ravina Shamdasani.

Mbështetësit e Turk thonë se ai po vendos një ekuilibër midis kritikës publike dhe angazhimit privat, i cili ende mund të sjellë reforma. Por të tjerët duan më shumë.

"Zyra duhet të nxjerrë një përditësim mbi situatën aktuale në Xinjiang dhe të paraqesë një plan konkret veprimi për t'i mbajtur përgjegjësit përgjegjës," tha Maya Wang, drejtore e asociuar e Kinës në Human Rights Watch, e cila gjithashtu bëri thirrje për veprim nga shtetet në OKB. Takimi i Këshillit të të Drejtave të Njeriut në Gjenevë në shtator./ Reuters.