Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, Antonio Guterres, kërkoi nga bota që të “rritet masivisht” financimi dhe mbështetja për vendet e cenueshme.

Rritja e nivelit të detit është një “katastrofë mbarëbotërore” që kërcënon në mënyrë të veçantë Ishujt e Paqësorit, ka paralajmëruar Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, Antonio Guterres.

Kreu i OKB-së ngriti alarmin në një takim të Forumit të Ishujve të Paqësorit - mbledhja më e rëndësishme politike në rajon - në Nuku'alofa, kryeqyteti i Tongës, të martën. Ai gjithashtu publikoi dy raporte të OKB-së që detajojnë ndryshimet shkatërruese në oqean të shkaktuara nga ndryshimet klimatike.

"Oqeani është duke u tejmbushur," tha Guterres. "Kjo është një situatë e çmendur: Rritja e niveleve të detit është një krizë tërësisht e shkaktuar nga njerëzimi. Një krizë që së shpejti do të rritet në një shkallë pothuajse të paimagjinueshme, pa asnjë varkë shpëtimi që të na çojë përsëri në siguri." Ai lëshoi një "SOS global - Shpëtoni Oqeanet Tona - për rritjen e nivelit të detit" duke u bërë thirrje liderëve botërorë të marrin masa vendimtare në COP29 më vonë këtë vit.

‘Shndërrimi i një miku të përhershëm në një kërcënim në rritje’

Raporti i parë nga dy raportet e OKB-së, përpiluar nga Organizata Botërore Meteorologjike (WMO), thekson se si rritja e nivelit të detit po vë në rrezik Ishujt e Paqësorit.

Ndërsa bota jonë është ngrohur, oqeanet kanë absorbuar rreth 90 për qind të ngrohjes globale të shkaktuar nga njerëzit. “Aktivitetet njerëzore kanë dobësuar kapacitetin e oqeanit për të na mbajtur dhe mbrojtur - dhe, përmes rritjes së nivelit të detit, po e shndërrojnë një mik të përjetshëm në një kërcënim në rritje,” tha Sekretarja e Përgjithshme e WMO-së, Celeste Saulo, në një deklaratë.

“Që tani po shohim më shumë përmbytje bregdetare, tërheqje të vijës bregdetare, kontaminim të ujërave të ëmbla nga uji i kripur dhe zhvendosje të komuniteteve.” Pavarësisht se përbëjnë vetëm 0.02 për qind të emetimeve globale, Ishujt e Paqësorit janë veçanërisht të cenueshëm. Mesatarisht, ata shtrihen vetëm një ose dy metra mbi nivelin e detit.

Temperaturat e sipërfaqes së detit në Paqësorin Jugperëndimor janë rritur tre herë më shpejt se mesatarja globale, thuhet në raport. Valët e nxehtësisë detare në rajon janë pothuajse dyfishuar në frekuencë që nga viti 1980 dhe po zgjasin më shumë dhe po bëhen më intensive.

Rritja e niveleve të detit gjithashtu rrit frekuencën dhe ashpërsinë e sulmeve të stuhive dhe përmbytjeve bregdetare. Paqësori Jugperëndimor ka parë 34 nga këto “ngjarje të rrezikut hidrometeorologjik”, kryesisht të lidhura me stuhitë ose përmbytjet, gjatë vitit të kaluar, sipas WMO, duke shkaktuar mbi 200 vdekje dhe duke prekur më shumë se 25 milionë njerëz në rajon.

Rritja e nivelit të detit nuk është më një ‘kërcënim i largët’

Në vitin 2021, IPCC tha se nivelet e detit po rriteshin me një ritëm të paparë në të paktën 3,000 vitet e fundit për shkak të ngrohjes globale të shkaktuar nga njeriu. Por që atëherë, kërkimet e reja mbi 'pikat e kthesës' klimatike dhe shkrirjen e shtresave të akullit kanë ngritur shqetësime midis shkencëtarëve se rritja mund të jetë shumë më e madhe dhe të ndodhë më shpejt nga sa mendohej më parë.

Raporti i dytë paralajmëron se rritja e nivelit të detit “nuk është më një kërcënim i largët” - veçanërisht për Ishujt e Paqësorit. Ata tashmë po ndikojnë në jetën dhe jetesën e komuniteteve bregdetare dhe kombeve të ishujve të ulët në të gjithë botën sot, ndërsa akulli në tokë shkrihet dhe uji i detit zgjerohet nga ngrohja globale.

Guterres paralajmëroi se rritja e nivelit të detit ka “fuqi të pashoqe për të shkaktuar kaos në qytetet bregdetare dhe për të shkatërruar ekonomitë bregdetare”.

Ishujt e Paqësorit janë “të ekspozuar në mënyrë unike” pasi 90 për qind e njerëzve jetojnë brenda 5 kilometrave nga bregu dhe gjysma e të gjithë infrastrukturës ndodhet brenda 500 metrave nga deti, shtoi ai.

Mesatarja globale e nivelit të detit është rritur tashmë më shumë se 10 cm që nga viti 1993 dhe ritmi i rritjes së tij është dyfishuar që nga vitet 1990.

“Pa ulje drastike të emetimeve, Ishujt e Paqësorit mund të presin të paktën 15 centimetra rritje shtesë të nivelit të detit deri në mesin e shekullit dhe më shumë se 30 ditë në vit të përmbytjeve bregdetare në disa vende.”

Një rritje e temperaturës prej 2 gradë Celsius mund të çojë në humbjen e pothuajse të gjithë shtresës së akullit të Grenlandës dhe pjesës më të madhe të shtresës së akullit të Antarktidës Perëndimore. Gjeneratat e ardhshme do të shihnin më pas një rritje "të pandalshme" të nivelit të detit prej 20 metrash gjatë një periudhe mijëvjeçare. Në trajektoren tonë aktuale, me një ngrohje prej 3 gradë Celsius, kjo rritje do të ndodhte shumë më shpejt gjatë shekujve në vend.

“Kjo do të thotë katastrofë: ndikime të gjera dhe brutale, që vijnë shumë më të dendura dhe më shpejt nga sa mund të adaptohemi - duke shkatërruar të gjithë komunitetet bregdetare,” tha Guterres.

Më shumë financim dhe mbështetje janë të nevojshme për kombet e cenueshme

Një nga çështjet kyçe që pritet të jetë në agjendë në COP29 në Azerbajxhan më vonë këtë vit është rritja e financimit për vendet e cenueshme ndaj ndryshimeve klimatike. Një angazhim i mëparshëm që vendet e pasura të mobilizonin 100 miliardë dollarë (89.6 miliardë euro) në vit është në prag të skadimit.

Guterres i bëri thirrje liderëve botërorë që të “ngrihen” për të ulur në mënyrë drastike emetimet globale, “të rrisin masivisht investimet në përshtatjen me klimën” dhe të rrisin mbështetjen për vendet e cenueshme.

Ai tha se kufizimi i ngrohjes globale në 1.5 gradë Celsius ishte shpresa e vetme për të parandaluar shkatërrimin e pakthyeshëm të shtresave të akullit, si dhe katastrofat që i shoqërojnë ato.

“Kjo do të thotë ulje e emetimeve globale me 43 për qind në krahasim me nivelet e vitit 2019 deri në vitin 2030 dhe 60 për qind deri në vitin 2035.”

Financimi dhe mbështetja për kombet e cenueshme mund të forcojnë gjithashtu masat e përshtatjes si sistemet e paralajmërimit të hershëm për rreziqet që ata përballen. Pavarësisht se janë një linjë shpëtimi, Saulo tha se ato janë në dispozicion vetëm për një të tretën e Shteteve të Vogla të Ishullit në Zhvillim globalisht.

“Bota duhet të shikojë nga Paqësori dhe të dëgjojë shkencën,” tha Guterres. “Nëse shpëtojmë Paqësorin, shpëtojmë edhe veten.”/ Euronews - Syri.Net