Kur Donald Trump sugjeroi gjatë fushatës presidenciale të vitit 2016, se ai mund të mos respektonte një angazhim të SHBA-së për të mbrojtur vendet e tjera të NATO-s nëse ato sulmoheshin, kjo shkaktoi alarm në të gjithë aleancën transatlantike.

Me retorikën "Amerika së pari" e Trump, që tërheq brohoritje nga mbështetësit e zjarrtë, e ardhmja e Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut është përsëri në agjendë. Por këtë herë, liderët evropianë pranojnë se aleanca duhet të evoluojë për të përballuar sfidat e shekullit të 21-të, dhe thonë se janë gati të mbajnë më shumë përgjegjësi për mbrojtjen e tyre.

Shumëçka ka ndryshuar në tetë vjet.

Së pari, presidenca e Trump e detyroi Evropën të pranonte se mbështetja ushtarake e SHBA-së nuk ishte më e garantuar, më pas pushtimi rus i Ukrainës nënvizoi kërcënimin në kufirin e saj lindor. Ndërkohë, SHBA është fokusuar gjithnjë e më shumë në zgjerimin e Kinës në Azi-Paqësor, si dhe në Iran dhe Korenë e Veriut.

“Të përballur me fuqi të tilla si Rusia dhe Kina, dhe një Shtetet e Bashkuara, strumbullari i të cilave drejt Azisë duket i pashmangshëm, pavarësisht se kush fiton zgjedhjet e ardhshme, ne evropianët duhet të bëjmë më shumë për të garantuar sigurinë tonë,” shkroi, Josep Borrell, Shefi i Politikës së Jashtme i Bashkimit Evropian, në The Times.

Pasi u mbështetën në udhëheqjen amerikane të NATO-s për t'i mbrojtur ato me aftësi dërrmuese bërthamore dhe konvencionale për 75 vitet e fundit, kombet evropiane duhet të marrin një rol më të madh në financimin dhe udhëheqjen e aleancës prej 32 vendesh, sepse interesat e tyre po ndryshojnë gjithnjë e më shumë nga ato të Shteteve të Bashkuara.

“Ne po flasim për një NATO në të cilën Shtetet e Bashkuara janë ende pjesë, por që Shtetet e Bashkuara nuk janë më lideri i domosdoshëm (i)”, tha Malcolm Chalmers, zëvendësdrejtor i përgjithshëm i Institutit Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara, në Londër, një institut i bazuar në mendime dhe i fokusuar në mbrojtjen dhe sigurinë. “Dua të them, kjo është ajo për të cilën po flasin JD Vance dhe Donald Trump. Ata po flasin për një NATO që është transformuar dhe në të cilën evropianët marrin pjesën më të madhe të barrës.”

NATO u ngrit nga bisedimet sekrete mes zyrtarëve amerikanë pas Luftës së Dytë Botërore për mënyrën e furnizimit me pajisje ushtarake në Evropën Perëndimore, dhe për të siguruar një përgjigje të koordinuar ndaj çdo sulmi nga Bashkimi Sovjetik. 12 anëtarët themelues nënshkruan Traktatin e Atlantikut të Veriut më 4 prill 1949.

Struktura ushtarake e NATO-s drejtohet nga Komandanti Suprem i Aleatëve në Evropë, i cili është edhe komandanti i përgjithshëm i forcave amerikane në Evropë. SHBA-ja pritet të shpenzojë pothuajse dy herë më shumë për ushtrinë e saj këtë vit, sesa të gjithë anëtarët e tjerë të aleancës së bashku, sipas statistikave të NATO-s.

Skepticizmi i Trump për NATO-n u theksua javën e kaluar kur ai emëroi Vance, si zëvendësin e tij. Vance ka kundërshtuar mbështetjen e SHBA-së për Ukrainën, ka kritikuar vendet evropiane për uljen e shpenzimeve të mbrojtjes që nga Lufta e Ftohtë, dhe tha se është koha që "Evropa të qëndrojë në këmbët e veta".

Evropa mori një tjetër thirrje zgjimi të dielën kur presidenti Joe Biden, mbështetja e fortë e të cilit për NATO-n u çimentua gjatë përplasjeve me Bashkimin Sovjetik në vitet 1970, tha se nuk do të kërkonte rizgjedhjen. Zëvendëspresidentja Kamala Harris, kandidatja e mundshme presidenciale demokrate, ka mbështetur pozicionin e administratës për NATO-n dhe ndihmën për Ukrainën, por ajo hyri në politikë shumë kohë pas Luftës së Ftohtë dhe është më e njohur për punën e saj në çështjet e brendshme.

 “Pyetja është nëse ajo do të ketë të njëjtin këndvështrim të fortë transatlantik që është pjesë e gjakut të saj në mënyrën se si e kishte Biden”, tha Armida van Rij, një eksperte për politikën evropiane të sigurisë në institutin Chatham House në Londër.

Kërcënimi i Trump për të hequr dorë nga garancia e sigurisë kolektive e NATO-s , një gur themeli i aleancës, bazohet në besimin e tij se shtetet anëtare nuk po i përmbushin angazhimet e tyre financuese, duke i detyruar taksapaguesit amerikanë të subvencionojnë mbrojtjen e Evropës.

Ky argument është dobësuar që nga viti 2016.

23 nga 31 anëtarët jo-SHBA të aleancës do të përmbushin ose tejkalojnë angazhimin e tyre për të shpenzuar të paktën 2% të prodhimit ekonomik për mbrojtjen këtë vit, nga vetëm tre 10 vjet më parë, sipas shifrave të përpiluara nga NATO. Në përgjithësi, anëtarët jo-SHBA tani shpenzojnë 2.02% të prodhimit të brendshëm bruto për mbrojtjen, krahasuar me 3.4% nga SHBA.

Përveç kësaj, Bashkimi Evropian ka plane ambicioze për të rritur industrinë e tij të mbrojtjes, në përgjigje të kërcënimit të paraqitur nga lufta e Rusisë ndaj Ukrainës. Presidenti i Francës, Emmanuel Macron u ka kërkuar kombeve evropiane që të kërkojnë më shumë pavarësi në mbrojtjen e hapësirës ajrore dhe të zhvendosin prodhimin në kontinent, në vend që të blejnë materiale jashtë raftit nga tregtarët amerikanë të armëve.

Planet e BE-së përqendrohen në thjeshtimin e prokurimit të armëve dhe për t'i prodhuar gjithnjë e më shumë ato brenda bllokut prej 27 shtetesh, në një strumbullar prej shumë miliarda dollarësh larg Shteteve të Bashkuara.

Rreziqet për Evropën, si dhe për Shtetet e Bashkuara, po evoluojnë. Nuk bëhet fjalë vetëm për tanket ruse në kufijtë e Evropës. NATO, si një aleancë mbrojtëse, duhet gjithashtu të marrë parasysh kërcënimet e paraqitura nga Irani, Kina dhe Koreja e Veriut dhe të jetë e përgatitur për luftë kibernetike dhe ndërhyrje të huaja në zgjedhje, si dhe sulme ushtarake konvencionale, tha van Rij.

Kjo do të thotë se vendet evropiane duhet të rrisin numrin e trupave, të përmirësojnë pajisjet si tanket, avionët luftarakë dhe avionët e transportit dhe të përmirësojnë aftësinë e tyre për t'iu kundërvënë kërcënimeve teknologjike, tha ajo.

“Ne duhet ta shikojmë këtë jo si provë ndaj Trumpit, por si siguri evropiane dhe aleancës së NATO-s në tërësi që mbron të ardhmen”, tha van Rij. “Sepse po, ndërkohë që ka shqetësime për angazhimet e SHBA-së në Evropë… dhe emërimi i JD Vance si kandidat i Trumpit vetëm sa ka përshpejtuar shqetësimet, ka një fokus dypartiak te Kina, që në një periudhë afatmesme dhe afatgjatë mund të nënkuptojë se ne shohim që burimet po rialokohen diku tjetër”.

Një model mund të jenë anëtarët më të rinj të NATO-s, Finlanda dhe Suedia, të cilat iu bashkuan aleancës për të forcuar sigurinë e tyre përballë agresionit rus.

Si kombe historikisht të paangazhuara, ata u detyruan të zhvillonin strategji për të luftuar çdo inkursion rus kryesisht vetë, duke i pajisur ushtritë e tyre me një gamë të plotë aftësish që ndonjëherë mungojnë në vendet e NATO-s ,që janë mësuar të mbështeten në SHBA për komandantët dhe betejën. Të dy kanë shërbim ushtarak, industri të rëndësishme armësh dhe ushtri të mëdha.

"Njerëzit e mbrojtjes finlandeze do të thoshin ... ne kemi planifikuar deri tani të luftonim vetë Rusinë, tani NATO është padyshim një bonus...," tha Chalmers. “Vendet e NATO-s kanë problemin e kundërt. Ata janë mësuar aq shumë të mendojnë për të luftuar me të tjerët dhe veçanërisht për të luftuar me amerikanët, ata ndonjëherë e heqin zakonin të mendojnë të luftojnë për veten e tyre.”

Rreziqet e mbështetjes së tepërt në SHBA u theksuan këtë vit kur Dhoma e Përfaqësuesve bllokoi 61 miliardë dollarë ndihmë ushtarake për Ukrainën për muaj të tërë, ndërsa republikanët konservatorë argumentuan se qeveria duhet të fokusohet në sigurinë e brendshme të kufirit dhe borxhin në rritje të vendit.

Ndërsa financimi u miratua përfundimisht, vonesa e la Ukrainën pa municion dhe pajisje, pasi Rusia nisi një ofensivë brutale pranverore.

Një presidencë e dytë e Trump do ta sillte atë mentalitet në Shtëpinë e Bardhë.

“Sot … ne shikojmë të shqetësuar përtej Atlantikut në rastin më të keq në të cilin një president i mundshëm amerikan i çrregullt, injorant, i fiksuar pas vetes mund të na lirojë”, shkroi historiani Max Hastings në The Times. “Trump ka të drejtë për një gjë të madhe: pas një mburoje amerikane, që nga vitet 1950,  evropianët kanë shijuar një udhëtim pothuajse falas. Kjo tani ka mbaruar dhe Vladimir Putin po lëpin buzët”.