Hungari - Katalin Kariko sapo kishte marrë punën e saj të parë si asistente kërkimesh në Szeged, Hungari, në 1978 kur policia sekrete i trokiti në derë.

Kariko-s iu dha një zgjedhje: ose të bini dakord të bashkëpunoni me aparatin e sigurimit të shtetit komunist ose të pranoni që karriera juaj në kërkimin shkencor ka mbaruar para se të kishte filluar.

"Unë e dija se si funksiononte sistemi, kisha frikë, prandaj nënshkrova dokumentin e rekrutimit," tha ajo në një deklaratë më shumë se katër dekada më vonë, më 24 maj 2021.

Kariko kishte arsye të mira për të pasur frikë. Pas shkatërrimit të revolucionit të vitit 1956 nga tanket sovjetike, qindra ishin ekzekutuar dhe qindra mijëra hungarezë ishin larguar nga vendi nën regjimin paranojak të mbështetur nga sovjetikët të Janos Kadar. Si dhe ekzekutimet, shpesh ata deportoheshin në Bashkimin Sovjetik.

Kariko u paralajmërua se nëse nuk regjistrohej, Sigurimi i Shtetit do të bënte të ditur se babait të saj i ishte dhënë një dënim me kusht me burg për rolin e tij "mëkatar" në protestat e vitit 1956 kur një kryengritje hungareze kundër qeverisë Komuniste u shtyp brutalisht.

“Perspektivat e mia ishin të zymta”

Midis viteve 1978 dhe 1985, Kariko u rendit si një asset i Inteligjencës, e ngarkuar për të identifikuar këdo në institutin e saj që vidhte ose u përpoq të vidhte sekrete industriale ose shkencore. Megjithatë, gjatë asaj kohe, ajo kurrë nuk e bëri atë.

"Unë kurrë nuk kam bërë ndonjë raport dhe kurrë nuk kam identifikuar askënd që po përpiqej të vidhte sekrete, sepse nuk kishte asnjë," i tha ajo Euroneës në një email.

Gjatë kohës së saj në Hungari, Kariko nuk ndryshoi kurrë punë, nuk u promovua kurrë dhe kurrë nuk mori pjesë në konferenca ose takime jashtë shtetit. Ajo u martua, kishte një vajzë dhe kaloi kohën në shtëpi duke rritur foshnjën. Ajo as nuk u socializua, duke kaluar kohë me doktoraturën e saj, të cilën e fitoi në 1983 në Universitetin e Szeged.

"Shanset e mia ishin të zymta," tha ajo.

"Gjithmonë kam dashur të bëj kërkime, [për të krijuar] diçka që [do] të shërojë njerëzit, por kudo që të isha, gjithmonë më ngacmonin [dhe] përndiqesha."

Kështu, në vitin 1985, Katalin Kariko (në foto) u zhvendos në Shtetet e Bashkuara.

Në Amerikë, Kariko mori post-doktoratura në biokimi në Pensilvani dhe Uashington para se të merrte një titull profesor në Universitetin e Pensilvanisë, ku ajo vazhdon të japë mësim 32 vjet më vonë.

Që nga viti 2013, Katalin Kariko, ka qenë gjithashtu një Zv. Presidente e BioNTech, komapnisë që zhvilloi vaksinat Pfizer dhe Moderna për COVID-19.

Fusha e saj e ekspertizës ka qenë ARNi, e njohur ndryshe si Messenger RNA, teknologjia e përdorur për të zhvilluar vaksina por edhe për të shëruar plagët, për rindërtimin e kockave dhe për të ndihmuar në trajtimin e kancerit.

Puna e Kariko ka fituar çmimet e saj të shumta dhe së fundmi e futi atë në garën për Çmimin Nobel 2021. Ajo ka marrë gjithashtu brohoritje në Hungari, kombi që ajo la 35 vjet më parë.

Kur filluan problemet.

Më 22 maj u raportua se Kariko po bëhej një qytetare nderi e Szeged, ku ajo filloi studimet e saj në fillim të viteve 1970.

Ajo udhëtoi për në Szeged për të marrë vlerësimin dhe për të rikujtuar bashkë me ish-shokët e klasës  kohën kur studionin atje.

Ndërsa ishte në Hungari, një portal i ekstremit të djathtë, Kuruc, transmetoi një histori rreth rekrutimit të saj nga shërbimet e Sigurimit të Shtetit, duke cituar një libër të botuar në vitin 2017.

 Kariko shpejt e pranoi se ajo ishte rekrutuar dhe lëshoi ??një deklaratë përmes mediave.

Në të, ajo jo vetëm që mohoi se kishte informuar ndonjëherë për dikë gjatë kohës së saj në Hungari, por theksoi se si përvoja e kishte shtyrë atë të largohej nga vendi i saj për të ndjekur pasionin e saj.

Kariko hezitoi të diskutonte në detaje jetën e saj në Hungari nën regjimin komunist.

“Unë nuk kam ndërmend të flas për ato vite, duke jetuar me frikë, duke vërejtur se dikush ishte në banesën time ndërsa unë isha në punë, dhe duke e ditur se pa marrë parasysh se sa shumë punoj unë jam [në] mëshirën e dikujt. [Që ata të] mund të më shkatërronin nëse dëshironin, ”i tha ajo Euroneës.

Por ajo gjithashtu tha se përvoja e kishte nxitur atë.

“Unë kam kryer hulumtimet dhe aktivitetet e mia për 36 vitet e fundit në mënyrë që të shëroj njerëzit. Kurrë më, askush nuk mund të më thyejë, të më largojë nga qëllimet e mia, ”tha Kariko.

Sa për arsyen që një portal i lajmeve neo-naziste dhe antisemitike vendosi të suulmojë papritmas një biokimiste mbi ngjarjet që ndodhën më shumë se tridhjetë vjet më parë, Kariko vetëm mund të spekulojë.

“Motivimi mund të jetë politik ose ka shumë të ngjarë, veprim i lëvizjes anti-vaksinuese. Por sinqerisht, nuk më intereson ”, tha ajo. "Unë jam e pafajshme, nuk dëmtova askënd".

"Ka njerëz që nuk kanë bërë asgjë domethënëse në jetën e tyre, por kënaqen duke shkatërruar të tjerët që bëjnë."