E shkuara e përgjakshme e Polonisë dhe Ukrainës eklipson aleancën e tyre anti-ruse

Polonia dhe Ukraina janë aleatë të ngushtë kur bëhet fjalë për mposhtjen e armikut të tyre të përbashkët Rusinë, por historia e tyre e përgjakshme tani po i tensionon marrëdhëniet Kiev-Varshavë.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, një grup gueril i quajtur Ushtria Kryengritëse e Ukrainës (e njohur me shkurtesën e saj ukrainase UPA) masakroi dhjetëra mijëra polakë në një përpjekje për të spastruar etnikisht tokat që kishin qenë pjesë e Polonisë para luftës, por tani janë në Ukrainën perëndimore.

Mijëra ukrainas vdiqën në sulme hakmarrëse; disa historianë ukrainas ia vënë një pjesë të fajit për vrasjet shtypjes së gjatë polake të aspiratave kombëtare të Ukrainës përpara luftës.

Përgjegjësia për vrasjet, e njohur në Poloni si Masakra e Volhinisë, është një pikë e vazhdueshme dhimbjeje mes Varshavës dhe Kievit dhe javët e fundit është ngritur në krye të agjendës politike në të dy kryeqytetet.

Polonia madje po kërcënon të bllokojë anëtarësimin e ardhshëm të Ukrainës në Bashkimin Europian derisa Kievi të marrë përgjegjësinë për vrasjet dhe të lejojë zhvarrosjen dhe rivarrimin e mijëra viktimave.

"Ukraina nuk do të anëtarësohet në Bashkimin Europian... nëse çështja nuk zgjidhet, nëse nuk kryhen zhvarrosjet dhe nuk ndodh përkujtimi i duhur," tha të mërkurën e kaluar Ministri i Mbrojtjes i Polonisë, Wladysław Kosiniak-Kamysz.

Ai po u bënte jehonë komenteve të mëparshme të kryeministrit polak Donald Tusk, i cili paralajmëroi në gusht: "Ukraina, në një mënyrë apo tjetër, do të duhet të përmbushë pritshmëritë polake… Ukraina nuk do të jetë anëtare e Bashkimit Europian pa pëlqimin polak. Ukraina duhet të përmbushë standardet dhe ato janë të shumta. Nuk bëhet fjalë vetëm për standardet tregtare, kufitare, ligjore dhe ekonomike. Është gjithashtu një çështje e standardeve kulturore dhe politike."

Ky kërcënim mbështetet nga marrja e presidencës së radhës të Këshillit të BE-së nga Polonia vitin e ardhshëm.

"Kur duhet t'i bëjmë këto kërkesa?" Kosiniak-Kamysz tha gjithashtu, duke shtuar se "ndjenjat anti-ukrainase në Poloni do të rriten vetëm nëse nuk e hapim këtë temë tani".

Kjo po e shtyn Ukrainën të përpiqet të qetësojë zemërimin polak.

Ukraina është "gati të flasë" për historinë e vështirë të konfliktit polako-ukrainas të kohës së luftës, shkroi ministri i Jashtëm Andrij Sybiha në rrjetet sociale të mërkurën, natën e vizitës së tij në Varshavë.

"Ne diskutuam për hapat specifikë teknikë, jo politikë, për të zgjidhur përfundimisht çështjen e zhvarrosjes, e cila ka helmuar dialogun tonë politik për një kohë të gjatë. Nuk duhet të ketë pengesa politike", shkroi Sybiha, duke shtuar se e shkuara "nuk mund të kërcënojë … të ardhmen në familjen euroatlantike".

Tensionet e gjata

Masakrat e kohës së luftës kanë qenë një objekt irritues në marrëdhëniet mes dy vendeve për dekada dhe çështja rikthehet shpesh pavarësisht nga mbështetja e qartë e Polonisë për Kievin që nga pushtimi i Rusisë.

Presidenti polak Andrzej Duda dhe homologu i tij ukrainas Volodymyr Zelenskyy vitin e kaluar mbajtën një përkujtim të përbashkët të vrasjeve në qytetin perëndimor të Ukrainës, Lutsk, ku të dy bënë homazhe për "viktimat e pafajshme".

Ukraina thotë se të dyja palët duhet të falin dhe të kërkojnë falje për atë që Kievi e quan "tragjedi" por jo masakër - një karakterizim që Polonia e refuzon.

Pavarësisht kësaj ceremonie, çështja nuk do të mbyllet, duke u rishfaqur sërish këtë verë.

Nën presionin e Polonisë, Ukraina zbuti pozicionin e saj javën e kaluar. Instituti Kombëtar i Kujtesës Kombëtare të vendit tha se, në përgjigje të "kërkesave të qytetarëve polakë", do të shtojë kërkimin për eshtrat e viktimave të masakrës në planin e tij të punës në vitin 2025.

Megjithatë, as Sybiha, shefi i diplomacisë dhe as instituti nuk ishin të qartë në detaje të tilla si nëse "zgjidhja e çështjes së zhvarrosjes" nënkupton përmbushjen e plotë të kërkesave të Polonisë.

Në fakt, Anton Drobovych, kreu i institutit, shkoi aq larg sa tha se Polonia zgjodhi të ushtronte "presion pa kuptuar" pozicionin e Ukrainës për këtë çështje.

Polonia "nuk është e interesuar" në gjetjen e një zgjidhjeje aktuale të mosmarrëveshjes dhe ka shpërfillur faktin se Ukraina ka kryer punë në terren në lidhje me Masakrën e Volhoniaa dhe ka përkujtuar viktimat, për shembull në rajonin e Ternopilit vitin e kaluar, shkroi Drobovych në një rubrikë për faqen e lajmeve European Pravda.

Plagë të vjetra

Në Poloni, ngjarjet në Volhinia janë një plagë e pashëruar, e cila rezonon në breza të tërë polakësh që u mbijetuan masakrave dhe ua kaluan kujtimet fëmijëve dhe nipërve të tyre.

"Ajo që ka rëndësi për mua është se hallat e mia të mbijetuara, familjet e të cilave u vranë, më në fund mund të kenë një vend të përshtatshëm për të mbajtur zi," tha për POLITICO Karolina Romanowska, mbesa e një të mbijetuari. Romanowska është pjesë e një grupi qytetarësh polakë që kërkuan zhvarrosje dhe varrim.

Gjyshi i saj - atëherë 13 vjeç - i mbijetoi një sulmi të UPA-s në maj të vitit 1943 në fshatin Uhly, rreth 65 kilometra nga kufiri i sotëm polako-ukrainas. Sulmi la të vdekur 18 anëtarë të tjerë të familjes së Romanowska, mes një numri të përgjithshëm të vdekurish më shumë se 100.

"Ne kemi pastruar Uhly-n nga polakët," shkroi Vasyl Levkovych, një anëtar i UPA-së që mori pjesë në sulm, në kujtimet e tij, një libër polak mbi ngjarjet.

Ndërsa ka nevojë për drejtësi historike, të dyja palët duhet të jenë të kujdesshme, tha Romanowska.

"Ekziston rreziku që mosmarrëveshja polako-ukrainase për Volhinia mund të përdoret nga disa vende europiane që nuk e duan Ukrainën në BE. Ata mund të përpiqen të fajësojnë Poloninë për një prishje të mundshme të bisedimeve të anëtarësimit. Politikanët polakë duhet të jenë të vetëdijshëm për këtë", tha ajo.

Romanowska tani drejton Shoqatën e Pajtimit Poloni-Ukrainë që përpiqet të kapërcejë kujtimet historike problematike.

Për Poloninë, ngjarjet në Volhinia ishin një spastrim etnik brutal; në vitin 2016, Parlamenti polak votoi për të njohur vrasjet masive të polakëve si një "gjenocid të popullit polak të kryer nga nacionalistët ukrainas në vitet 1943-1945".

Në Ukrainë, megjithatë, kujtimi i betejave të kohës së luftës për të krijuar një shtet të pavarur është ai i heroizmit dhe ai që frymëzon brezin e sotëm që lufton kundër pushtuesve rusë. Levkovych, autori nga Uhly, ka një rrugë me emrin e tij në një fshat ukrainas afër Lvivit.

Stepan Bandera, lideri nacionalist ukrainas i ekstremit të djathtë, vizioni i të cilit për një Ukrainë të pastër etnikisht që frymëzoi UPA-në dhe degën e Organizatës së Nacionalistëve Ukrainas (OUN) akuzohet se ka marrë pjesë në Holokaust përkrah Gjermanisë naziste, cilësohet si hero kombëtar në Kiev ndërsa shumë polakë e shohin atë si një kriminel lufte. Rusia gjithashtu sulmon qeverinë ukrainase për lavdërimin e Banderës.

Megjithatë, Polonia po rrezikon duke lidhur kërkesat e saj historike të justifikuara me çështjen e bisedimeve të anëtarësimit të Ukrainës me BE-në, paralajmëroi Piotr Buras, kreu i zyrës së Këshillit Europian për Marrëdhëniet me Jashtë në Varshavë.

"Mund të flasim përgjithmonë për historinë polake dhe ukrainase dhe nga vijnë të gjitha ankesat," tha Buras. "Por është tjetër gjë të lidhësh gjithçka me zgjerimin e Bashkimit Europian. Anëtarësimi i Ukrainës në BE është në interesin strategjik të Polonisë. Të thuash se çështja e Volhinisë është më e rëndësishme se integrimi i Ukrainës në BE, është ta shohësh krejt ndryshe atë".

Betejat e brendshme politike

Duda së fundmi i bëri jehonë ndjenjës së shprehur nga Burasi.

"Nëse dikush thotë se do të bllokojë hyrjen e Ukrainës në Bashkimin Europian, ata janë në përputhje me politikën e Vladimir Putinit", tha Duda për Polsat News javën e kaluar.

Duda që kritikon qeverinë Tusk për Volhinian është gjithashtu një reflektim se si çështja është ngatërruar në politikën e brendshme.

Në Poloni, kampi i Tuskut po luan një lojë të fortë përpara zgjedhjeve presidenciale të vitit të ardhshëm, duke shpresuar të mos largojë votuesit e krahut të djathtë në përballjen kundër një kandidati të paraqitur nga Ligj dhe Drejtësi (PiS), partia kryesore e opozitës e mbështetur nga Duda.

"Kam përshtypjen se koalicioni i udhëhequr nga Tusk dëshiron të marrë të paktën disa vota të të ashtuquajturve patriotë, të cilët kërkojnë pranimin e pakushtëzuar të fajit nga Ukraina për Volhinian," tha Jan Piekło, ambasador polak në Kiev nga viti 2016 deri në 2019.

Në Ukrainë, shtoi Piekło, Zelenskyy duhet të jetë i kujdesshëm për të mos dënuar të shkuarën e vendit ndërsa ai po lufton për mbijetesën e tij.

Polonia nuk është në luftë me Rusinë, por Ukraina. Legjenda e UPA-s shërben për të rritur moralin e Ukrainës gjatë kohës së luftës, diçka që ukrainasit nuk mund ta lejojnë ta lënë pas dore", tha Piekło.

Zemërimi ukrainas

Ukrainasit kanë ankesat e tyre historike. Numri i ukrainasve të vrarë nga polakët për vetëmbrojtje ose hakmarrje në vitet 1940 është vlerësuar mes 10,000 dhe 15,000.

Menjëherë pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, qeveria e atëhershme komuniste e Polonisë rivendosi me forcë shumë ukrainas që mbetën në vend, duke i dëbuar ata nga vendlindja e tyre në juglindje të vendit.

Ukraina gjithashtu është ankuar për vite me radhë për një monument në Monasterz të Polonisë pranë kufirit me Ukrainën. Monumenti, i cili nderon ushtarët e UPA-s të vrarë nga sovjetikët në vitin 1945, u vandalizua në vitin 2015. Dikush theu pllakën me emrat e ushtarëve dhe prishi kryqet ukrainase.

Pas vitesh lëvizjeje, monumenti u restaurua, por pa rivendosur emrat. Pala ukrainase ka kërkuar që lista e plotë e viktimave të shtohet përsëri në memorial.

Do të ishte vetëm një pjesë e vogël e një pajtimi më të gjerë historik mes dy popujve që janë fërkuar ndër shekuj.

"Unë mendoj se ukrainasit duhet të pranojnë fajin e tyre për tragjedinë dhe polakët duhet të pranojnë fajin e tyre. Sepse është e qartë se ukrainasit i kryen këto mizori, por çfarë e shtyu këtë? Polonia me politikën e saj ndaj ukrainasve që jetojnë nën sundimin e saj", tha Yaroslav Hrytsak, një historian ukrainas.

Mosmarrëveshjet kanë ekzistuar shumë kohë përpara Luftës së Dytë Botërore.

Polonia kontrollonte shumë nga ajo që është Ukraina e sotme perëndimore për shekuj. Shteti polak i paraluftës e konsideronte të rrezikshme pakicën ukrainase dhe e persekutonte atë.

"Ukrainasit nuk duan të pranojnë përgjegjësinë për Volhinian dhe polakët nuk duan të pranojnë përgjegjësinë për politikën polake ndaj ukrainasve, e cila çoi në këtë tragjedi. Kemi një ngërç që mund të kapërcehet nëse do të kishte vullnet politik nga të dyja palët", tha Hrytsak.

Por Varshava thotë se mosmarrëveshja nuk duhet të cilësohet si dy çështje ekuivalente.

"Polonia nuk dëshiron ta përshkallëzojë këtë, por çështja e varrimit dhe nderimit të këtyre njerëzve është e rëndësishme për ne. Po flasim për 100,000 njerëz të vrarë", tha një zyrtar i Ministrisë së Jashtme për POLITICO.

"Ne mund të flasim për zhvendosjet [e epokës komuniste] dhe përkujtimin e [ukrainasve], por së pari le të zgjidhim problemin më të madh," shtoi zyrtari. / Politico - Syri.net